Słowa rozzłoszczonej rzeki niosły się potężnym echo po okolicy, która zaczęła podmywać mury miasta, a w tym przekrzywioną już basztę. Przestraszona wieża poprosiła rzekę "proszę, nie płyń tędy, bo runę!", a rzeka odpowiedziała jej "to ruń!". Słowa te Wisła poniosła na swój drugi brzeg, gdzie siedziało dwóch wędrowców, studiujących mapę i zastanawiających się, co to za miasto. Usłyszawszy słowa rzeki uznali za nazwę tej miejscowości. I tak już zostało.
Co prawda przyjeżdżając do Torunia nie usłyszymy już obrażonych okrzyków Wisły, ale jedno jest pewno - to miasto jest warte odwiedzin!
Miasto położone ponad 200 km od Bałtyku, czerpiące znaczne dochody z transakcji zamorskich. W XIV wieku trudniło się tu 172 kupców toruńskich i to właśnie wtedy zaczęto nazywać Toruń wewnętrznym portem bałtyckim obszarów Polski. Drogą wodną przewożono tędy surowce, płody leśne i zboże, a także wysokogatunkowe sukna, śledzie i sól morską. Udział toruńskich kupców niejednokrotnie przynosił zyski sięgające 700%. Stąd też było Toruń stać (w latach 1454-66) na wydatek prawie 200 tysięcy grzywien na wojnę przeciw Krzyżakom.
W tych latach Toruń był jednym z największych miast w Polsce i liczył 10 tysięcy mieszkańców - dla porównania Londyn zamieszkiwało wówczas 50 tysięcy mieszkańców, a Paryż 200 tysięcy.
Co zobaczyć w Toruniu?
Ratusz Staromiejski
Jest jedną z największych ceglanych budowli ratuszowych w Europie, zbudowany na rzucie prostokąta, z dużym dziedzińcem pośrodku. Zajmuje on także znaczną część powierzchni rynku Starego Miasta. Pod koniec XV wieku miał on o jedno piętro mniej, niż obecnie. Ratusz Staromiejski obecnie swoją konstrukcją nawiązuje do swoistego kalendarza, gdzie wieża oznacza rok kalendarzowy, 4 narożne wieżyczki to pory roku, 12 głównych sal to miesiące, a pozostałe, mniejsze 52 komnaty oznaczają tygodnie. Na końcu 365 okien symbolizuje dni w roku.
Czy wiesz, że... 17 czerwca 1501 roku w Sali Królewskiej toruńskiego Ratusza zmarł polski król - Jan Olbracht, którego serce zostało pochowane i spoczywa do dziś w katedrze śś. Janów.
W nieznacznej tylko części ratusza mieściła się siedziba władzy. Pierwsze piętro składało się z dużej hali, na co dzień użytkowanej przez sukienników, a w razie potrzeby spełniającej rolę reprezentacyjną. W północno-zachodnim narożniku znajdowała się waga, a resztę skrzydła zajmowali sukiennicy. W równoległej części wschodniej handlowano wszelkiego rodzaju pieczywem. Na parterze mieściła się też Sala Sądowa. Umieszczone dzwony na wieży ratuszowej wzywały na posiedzenie rady.
Do piwnic ratuszowych prowadziły oddzielne zejścia z zewnątrz, zapraszając gości na piwo i wino. Do wina dopuszczano tylko godnych, natomiast piwo pili wszyscy, traktując je tak, jak my dziś herbatę😉
Pomnik Mikołaja Kopernika
Jeden z największych symboli miasta to oczywiście pomnik Mikołaja Kopernika, ubranego w togę profesorską, trzymającego astrolabium (sprawdziłam, astrolabium jest to przyrząd astronomiczny służący do nawigacji i wyznaczania planet), a także wskazuje prawą ręką niebo.
Na przodzie cokołu pomnika widnieje łacińska inskrypcja "Nicolaus Copernicus Thorunensis. Terrae motor, Solis Caelique stator", co oznacza Mikołaj Kopernik Torunianin. Ruszył Ziemię, wstrzymał Słońce.
Podczas renowacji pomnika w 2003 roku okazało się, że astronom ma niewielki wąsik, widoczny z bardzo bliska!
Pomnik osła
Znajduje się on w narożniku Rynku i nawiązuje do wymierzanych w tym miejscu kar za drobne i cięższe przewinienia. Dawniej znajdował się tu tzw. odwach, czyli dom straży miejskiej.
Od XV do XIX wieku w miejscu obecnego pomnika Kopernika, znajdował się pręgierz w formie słupa, przy którym chłostano i obcinano ręce złodziejom.
W XVII-XVIII wieku przed budynkiem odwachu (czyt. wyżej) umieszczono drewnianego osła z wyostrzonym grzbietem pokrytym ostrą blachą, na którym sadzano karanych żołnierzy straży, dodatkowo obciążając ich nogi ciężarami. Kara była bolesna i upokarzająca.
Dwór Artusa
Pierwotny, gotycki gmach zwany "Domem Towarzyskim", w którym odbywały się ważne imprezy albo po prostu tańce czy też występy artystyczne. Tańce należały wówczas do najbardziej ulubionych rozrywek mieszczan. Dbano przy tym, aby nie były "nieprzystojne". Od roku 1300 niestosowne zachowanie w takiej sytuacji karano grzywną.
W budynku tym miał miejsce akt szczególnej wagi dla historii Polski, a mianowicie w 1466 roku zawarto tu tzw. II traktat toruński, który przypieczętował powrót Torunia i innych miast do Korony.
Budynek rozebrano w 1802 roku, a już 27 lat później na jego miejsce postawiono nowy. Dzisiejszy Dwór Artusa jest trzecią jego wersją.
W Polsce Dwory Artusa, m.in. w Gdańsku i Elblągu były budowane przez przedstawicieli bogatej części mieszczan z przeznaczeniem na funkcje towarzyskie.
Pomnik Filutka
Pomnik Filutka z pieskiem Filusiem znajdujący się w północnym narożniku Rynku, to powstała w 2005 roku rzeźba autorstwa Zbigniewa Mikielewicza. Nawiązuje ona do postaci profesora Filutka - bohatera cyklu rysunkowego publikowanego na łamach pisma "Przekrój", który stworzył związany z Toruniem i spędził tu młodość grafik - Zbigniew Lengren.
Po lewej Kościół Ducha Świętego, po prawej Główny Urząd Pocztowy
Kościół Ducha Świętego
Kościół ten nie posiada adresu Rynku Staromiejskiego. Świątynia powstała po Tumulcie Toruńskim, kiedy to odebrano ewangelikom ich kościół NMP. Budowie towarzyszyły liczne sprzeciwy, kilkukrotnie przerywano prace budowlane, by ostatecznie ukończyć budowę w 1756 roku.
Do zakończenia II WŚ kościół służył ewangelikom, by następnie przejść pod zarząd jezuitów. Dziś pełni funkcję duszpasterstwa akademickiego.
W 1702 roku gościł tu na mszy król August II Mocny.
Po środku (biały budynek) Kościół Ducha Świętego, po prawej gmach Głównego Urzędu Pocztowego
Gmach Głównego Urzędu Pocztowego
Neogotycki gmach Głównego Urzędu Pocztowego z charakterystycznymi, schodkowymi szczytami został wybudowany w 1884 roku. W 1892 roku został rozbudowany pochłaniając sąsiednią kamienicę, w której w czerwcu 1812 roku nocował przez 4 doby Napoleon Bonaparte.
Katedra śś. Janów
Gotycka Katedra śś. Janów, czyli Jana Chrzciciela i Jana Ewangelisty, nosi też miano kościoła świętojańskiego. Jest to jedna z najstarszych świątyń państwa krzyżackiego i jeden z największych kościołów o konstrukcji halowej w Europie Środkowej.
Jej budowa trwała 2 wieki (!) - od rozpoczęcia w XIII wieku, po licznych przebudowach do zakończenia w dzisiejszej formie w drugiej połowie XV wieku. Historia obeszła się z kościołem dość łaskawie, a jedynym czasem poważniejszych uszkodzeń był okres walk napoleońskich. Do dzisiejszych czasów dotrwała w niezmienionej formie od XV wieku.
W kościelnej wieży można obejrzeć najstarszy w Polsce (a dziś trzeci co do wielkości), średniowieczny dzwon Tuba Dei (Boża Trąba) wykonany w 1500 roku.
Tuba Dei dzwoni tylko w czasie uroczystości i świąt narodowych i kościelnych.
Wnętrze Katedry śś. Janów
Krzywa Wieża
15-metrowa, czworościenna wieża powstała w XIII wieku, jako jedna z baszt obronnych w południowo - zachodniej flance murów obronnych Starego Miasta. Od strony miasta jest pozbawiona części szczytowej muru, co ułatwiało zaopatrzenie baszty w broń i amunicję.
Swą dzisiejszą nazwę zawdzięcza 146 cm odchyleniu od pionu do czego doprowadziło osiadanie budowli w niestabilnym podłożu.
Kąt nachylenia toruńskiej wieży wynosi 5*13'15'' - dla porównania przechył słynnej budowli w Pizie po jej wyprostowaniu to "tylko" 4*.
Idąc wzdłuż Wisły natkniemy się na takie budowle jak: Brama Klasztorna, Baszta Gołębnik, Brama Żeglarska, Brama Mostowa, Baszta Koci Łeb oraz Baszta Monstrancja (zdjęć w mojej rolce aparatu - brak).
Dom Mikołaja Kopernika
Dom Kopernika znajduje się na południe od Rynku Staromiejskiego na równoległej do niego ulicy nazwanej na cześć samego astronoma - jego nazwiskiem. Jest to zespół dwóch gotyckich kamienic z końca XV wieku poddanych gruntownej renowacji w 2. połowie XX wieku, podczas której przywrócono XV wieczny kształt fasady i wnętrz.
Według jednej z wersji to tu urodził się słynny astronom, ale jak wiemy, rodzina Koperników była zamożna i posiadała na wyłączność wiele kamienic w Toruniu - ciężko jest stwierdzić, w której przyszedł na świat Mikołaj.
Mikołaj Kopernik urodził się w Toruniu w 1473 roku i zmarł we Fromborku na udar mózgu 24 maja 1543 roku, a następnie został pochowany w Bazylice WNMP we Fromborku. Był astronomem, matematykiem, kanclerzem kapituły warmińskiej, lekarzem, tłumaczem, duchownym katolickim, prawnikiem, przywódcą wojskowym, dyplomatą i ekonomistą. Rozsławiła go jednak jego działalność astronomiczna i praca "O obrotach sfer niebieskich" mówiąca o tym, że Ziemie nie jest w centrum wszechświata.
Kopernik znalazł się pośród "10 najsłynniejszych Polaków" w rankingu opracowanym przez stację CNN. A wg opracowania Michaela Harta zajął 19. miejsce wśród postaci, które miały największy wpływ na dzieje całej ludzkości.
Łuk Cezara
Łuk Cezara, a czasem nawet nazywana Kamienicą pod Aniołem (biały budynek na zdjęciu), jest barokową, XVIII wieczną kamienicą z przejściem zamykającym ul. Różaną odchodzącą od Starego Miasta. Fasada domu jest bogato zdobiona ornamentem roślinnym i zwieńczona figurką archanioła Michała.
Aby usprawnić komunikację Rynku z zachodnią częścią miasta w 1911 roku wybito w niej przejazd. Wykonawcą prac był Carl Casar i na jego cześć nazwano budynek Łukiem Cezara.
W 1939 roku przebito sąsiednie kamienice a pod środkową poprowadzono linię tramwajową, która działała do 1971 roku. Dziś znajdziemy tam pozostały pamiątkowy fragment torów.
Dwór Mieszczan
Zlokalizowany u wylotu dawnej forsy dzielącej Stare Miasto od Zamku Krzyżackiego dwór powstał w XV wieku, jako rezydencja bractwa św. Jerzego. Do budowy strzelistej, gotyckiej budowli użyto materiałów ze zburzonego zamku.
Mieści się tu Towarzystwo Miast Partnerskich Torunia.
(budynek w oddali po lewej stronie)
Planetarium
Planetarium funkcjonuje od 1994 roku w starym, rotundowym budynku, w którym niegdyś mieścił się zbiornik na gaz. Dziś możemy obejrzeć w środku pokazy slajdów, przez panoramy aż po system all-sky, czyli pokrycie całego ekranu kopuły.
Jest to super atrakcja dla dzieci, aczkolwiek jako dorosła osoba też się super tam bawiłam (podczas wyjazdu z zuchami).
Zamek Krzyżacki
Jest jednym z trzech pierwszych zamków wybudowanych przez zakon krzyżacki na Ziemi Chełmińskiej. Budowla, na planie podkowy, powstała po blisko 100 latach w XIV wieku. Zamek był siedzibą zakonu i bazą wypadową do podboju Prus i tworzenia państwa zakonnego. W 1454 roku mieszkańcy Torunia przepuścili szturm i rozpoczęli krótkie oblężenie zamku zakończone otwarciem bram i zburzeniem twierdzy, a wydarzenie to zapoczątkowało wojnę trzynastoletnią.
Gdanisko
Najlepiej zachowaną częścią zamku jest wieża ustępowa z łukowym gankiem tzw. gdanisko, znajdująca się tuż za murami twierdzy.
Teatr Baj Pomorski
Spacerując po toruńskim Nowym Mieście warto zwrócić uwagę na toruński teatr lalek, wystawiający głównie sztuki dla dzieci. Najciekawszym elementem budynku jest jego zewnętrzna elewacja, pochodząca z 2005 roku i przypominająca otwartą szafę z rzeźbami bajkowych postaci.
Mijając wcześniej wspomniane gdanisko dojdziemy na deptak, który prowadzi nas wzdłuż Wisły i murów miasta. Idealne miejsce na popołudniowy spacer z kawą!
Żywe Muzeum Piernika
Zdjęcie co prawda go nie przedstawia, ale symbolizuje to miejsce! W muzeum miałam przyjemność być podczas wyjazdu do Torunia z wcześniej wspomnianymi zuchami.
Żywe Muzeum Piernika - czyli sam upiecz swoje pierniki (potwierdzam, robimy własne pierniki, ale niestety nie do spożytkowania!💔). Pierwsza część zwiedzania to samodzielne przejście przez cały proces produkcji pierników, poznawanie ich receptury, składu, a następnie formowanie i w końcu pieczenie.
Legenda mówiąca o powstaniu najsłynniejszych toruńskich pierników opowiada o Katarzynce, córce toruńskiego młynarza, która miała przygotować wyśmienite przysmaki na przyjazd króla do Torunia. Pszczoły podpowiedziały jej aby do chleba i ciast dodała miodu. Wypieki udały się znakomicie, a król zaczął odtąd sławić toruńskie pierniki w całej Europie.
Piernikowe przysłowia...
- Dla Torunia tym jest piernik, czym dla statku dobry sternik.
- By na licu była gładka, daj jej piernik zamiast kwiatka.
- Dasz jej sernik - da kopniaka, dasz jej piernik - da buziaka.
Jan Długosz o najlepszych rzeczach w Polsce: "Krakowska panna, gdańskie trzewiki i toruńskie pierniki.
Czego nie polecamy robić? No chyba, że na własną odpowiedzialność to... wjeżdżać autem na nadwiślańskie bulwary 😀 mimo iż posiedzenie w takim miejscu i kontemplowanie nad rzeką było jednym z fajniejszych doświadczeń ostatnich czasów.
Na koniec jeszcze kilka zdjęć z rolki aparatu:
Próba ustania pod Krzywą Wieżą
